طرح مایه در معماری: یک ضرورت در فرایند طراحی و چالش های آموزش آن در دانشکده های معماری

واقعیت های روز افزونی که در سایر زمینه های مرتبط با معماری، معماران را به خود مشغول کرده است، باعث شده تا توجه طراح از تفکر نظری که در ابتدای مراحل طراحی مدنظر بود، منحرف شود. برخی ملاحظات جدید مثل نقش ساختمان در نگرش و جهت یابی انسان در محیط شهری، تأثیرات زیست محیطی، ارتباطات رفتاری بین انسان و ساختمان، توجه به جامعه شناسی و روانشناسی در خلق فرم ساختمان و... در کنار ملاحظات سنتی چون کیفیت مثبت یا منفی فضای خلق شده قانون شهرداری ها و... در محیط های واقعی، طراح را با موقعیت دشواری روبه رو کرده است. او باید با پالایش اطلاعات، آنها را در قالب طرح مایه ساده تر کند، در غیر این صورت حجم زیاد خواسته های طراحی، در نهایت منجر به توقف ذهن در فرایند خلق و پرورش طرح مایه می شود. طراح بتواند اولویت های واقعی تر و مهم تر را تشخیص داده و آنها را ملاک انتخاب و تقویت طرح مایه هایش کند. در واقع اتفاقی که در مرحله تولد طرح مایه می افتد باید این باشد که طراح به نوعی گزینش و تعیین اولویت دست زند و یک یا چند عامل را در طرح خود حاکمیت ببخشد. سپس در مرحله توسعه و تکمیل طرح، با مطالعه و دقت نظر علمی و دیدی نقادانه، در جهتی حرکت کند که درنهایت از هیچیک از عوامل بازیگر در طرح غفلت نشود. پژوهش پیش رو با جمع آوری مفهوم طرح مایه در منابع مختلف و تعابیری که طراحان و پژوهشگران مختلف از آن داشته اند سعی کرده گستره معنای این مفهوم را به صورت خلاصه بیان کند و انواع آن را شرح دهد. این پژوهش سپس با روش توصیفی– تحلیلی اطلاعات گردآوری شده را تجزیه و تحلیل کرده و با جمع بندی و دسته بندی مطالعات پیشین، به نتایجی برای کاربرد طرح مایه در روند آموزش طراحی معماری دست یافته است.